GPSC પરીક્ષા માં વિજ્ઞાન વિષયને લગતી માહિતી માં કોષ રચના ને લગતા ઘણા પ્રશ્નો પુછાતા રહ્યા છે. તો આવો જાણીયે કોષ રચના / Cell Structure ની પુરી માહિતી. સૌપ્રથમ જીવવિજ્ઞાન બાયોલોજી શબ્દનો પ્રયોગ લેમાર્ક અને ટ્રીવેરીનસ નામના વિજ્ઞાનીએ કર્યો હતો.
- જીવ = Bio, અભ્યાસ = Logos.
- એરિસ્ટોટલ, જીવ વિજ્ઞાનના પિતા કહેવામાં આવે છે.
- કેરોલસ લિનિયસ ને આધુનિક વર્ગીકરણ ના પિતા Father of taxonomy ગણવામાં આવે છે. તેણે દ્વિનામી પદ્ધતિની શોધ કરી હતી.
જેમ કે મનુષ્ય માટે homo(વંશ )sapiens(જાતિ ).
- ચાલ્સ ડાર્વિનના ઉત્ક્રાંતિવાદનો પિતા Father of evolution ગણવામાં આવે છે.
- જ્યોર્જ મેન્ડલે ને આનુવંશિકતા નો પિતા Father of genetics ગણવામાં આવે છે. તેના માટે તેમણે વટાણાના છોડ ઉપર પ્રયોગ કર્યો હતો.
- સૌપ્રથમ રોબર્ટ હૂક નામના વૈજ્ઞાનિકે 1665 કોષ ની શોધ કરી હતી.
- એન્ટીવોર્ન લ્યુવેનહોક સંયુક્ત સૂક્ષ્મદર્શક યંત્ર ની શોધ કરી હતી. બેક્ટેરિયા ના શોધક પણ તે જ છે.
- સ્લાઇડર અને શવાન નામના વૈજ્ઞાનિકોએ કોષ થિયરી આપી હતી
- તે સજીવ શરીરનો રચનાત્મક અને ક્રિયાત્મક એકમ છે.
- કોષ ભેગા થવાથી પેશી બને છે. { કોષ થી પેશી થી અંગ થી તંત્ર થી શરીર બને છે}
- સૌપ્રથમ પૃથ્વી પર આદિકોષ / એકકોષી અસ્તિત્વમાં આવ્યા હતા.
- ત્યારબાદ નૂતન કોષ બહુકોષ અસ્તિત્વમાં આવ્યા હતા દુનિયાનો સૌથી મોટો કોષ શાહમૃગનું ઈંડુ છે. યુરોપના જુરા નામના પર્વત પરથી જુરાસિક પાર્ક નામ પડ્યું છે.
- દુનિયા નો સૌથી નાનો કોષ માઈકોપ્લાઝ્મા ગેલેપ્ટિમા છે.
- મનુષ્ય શરીર નો સૌથી મોટો કોષ ચેતાકોષ છે. sodium chloride / મીઠું ચેતાતંત્ર માટે મહત્વ નું ખનીજ છે.
- મનુષ્ય શરીર નો સૌથી નાનો કોષ રુધિર કોષ છે.
- તેમાં રક્તકણો, સ્વેતકણો, ત્રાક કણો આવેલા હોય છે.
- પ્રાણી કોષ ગોળ અને વનસ્પતિ કોષ લંબગોળ હોય છે.
કોષરસ | કોષ રચના
- વનસ્પતિ તથા પ્રાણી કોષ આવેલા હોય છે.
- કોષ ની તમામ અંગિકાઓ તેમાં તરે છે.
- તે કોષને સ્થિતિસ્થાપકતા પૂરી પાડે છે.
કોષ દિવાલ
- વનસ્પતિ કોષ દીવાલ હોય છે જે સેલ્યુલોઝ નામના ઘટક ની બનેલી હોય છે.
- પ્રાણી કોષ માં કોષદિવાલ હોતી નથી તે ફક્ત કોષરસપટલ ધરાવે છે.
- ઉપયોગમાં લેવાતા કાગળ ની અંદર સેલ્યુલોઝ + લિગ્નિન મળી આવે છે.
કણાભસૂત્ર
- વનસ્પતિ અને પ્રાણી કોષ બંનેમાં હાજર હોય છે.
- તેને કોષનો power house/ઉર્જા ઘર કહેવામાં આવે છે.કારણ કે અહીંયા Glycolysis નામ ની પ્રક્રિયા થાય છે, અને એડીનો સાઈન ટ્રાઈ ફોસ્ફેટ/ATP સ્વરૂપે શક્તિ અણું બને છે.
લાઇસોઝોમ
બન્ને (વનસ્પતિ અને પ્રાણી કોષ ) માં હોઈ છે , તેને કોષની આત્માઘાતી કોથળી કહેવાય છે.
રાઇબોસોમ
- વનસ્પતિ અને પ્રાણી કોષ માં જોવા મળે છે. તેને કોષની પ્રોટીન ફેક્ટરી કહેવામાં આવે છે.
અંતઃ રસજાળ
- બંનેમાં (વનસ્પતિ અને પ્રાણી કોષ ) હોય છે.
- તેને કોષની સ્ટીરોઇડ કહેવાય છે મતલબ કે સ્ટીરોઇડ અહીંયા બને છે.
ગોલગીકાય
- બંનેમાં (વનસ્પતિ અને પ્રાણી કોષ ) હોય છે, કેમિલો ગોલ્ગી નામ ના શોધક પરથી નામ અપાયું છે.
- કોષ માં પ્રવેશતા બહાર નીકળતા ઘટક નું નિયમન કરે છે તેથી તેને કોષનો ગેટકીપર અથવા તો વોચમેન કહેવાય છે.
- તેને કોષનો ટ્રાન્સપોર્ટર પણ કહે છે.
તારા કેન્દ્ર
- તે પ્રાણી કોષ માં હોય છે.
- કોષ વિભાજનની ક્રિયાને સરળ બનાવે છે.
હરિતકણ
- વનસ્પતિ કોષ માં હોય છે. તે હરિત છે, કારણકે તેમાં ક્લોરોફિલ નામનું રંજકદ્રવ્ય કણ ધરાવે છે.
- તે પ્રકાશ સંશ્લેષણની ક્રિયા માં ભાગ લે છે, અને સ્ટાર્ચ સ્વરૂપે ખોરાક બનાવે છે.
- વનસ્પતિ ખોરાક નો સંગ્રહ કયા સ્વરૂપે કરે છે.
- હરિતકણ ને પાંદડા નું રસોડુ કહે છે.
- પાંદડા ને વનસ્પતિ નુ રસોડું કહે છે
અગત્યની નોંધ
- ફૂલોના રંગ માટે Chromoplat નામનું ઘટક જવાબદાર છે.
- ટામેટા નો લાલ રંગ માટે Lykopene નામનું ઘટક જવાબદાર છે.
- તુલસી Uginol નામનું ઘટક જવાબદાર છે, Uginol એ હોય છે તેના કારણે જ તુલસી તીખી લાગે છે.
- કેસર Saffron એ પુષ્પનું પરાગાસન છે, કેસરના ફૂલ પર્પલ કલરના હોય છે. સૌથી સારું જમ્મુ-કાશ્મીરમાં મળી આવે છે,
- લવિંગ એ પુષ્પની કળી કહેવાય છે.
કોષ કેન્દ્ર
- બંનેમાં (વનસ્પતિ અને પ્રાણી કોષ ) હોય છે.
- તે કોષની તમામ જૈવિક ક્રિયાઓનું નિયમન અને નિયંત્રણ કરે છે.
- તે રંગસૂત્રો અથવા ગુણસૂત્રો અથવા દૈહિક સુત્રો ધરાવે છે. જે આનુવંશિકતા માટે જવાબદાર છે.
- મનુષ્યના શરીરમાં રંગસૂત્રો ની સંખ્યા 46 {23 જોડ} હોય છે.
- રંગસૂત્રો ની પ્રથમ જોડ સૌથી મોટી હોય છે.
અન્ય આર્ટિકલ માટે અહીં ક્લિક કરો
અર્થ સમિટ ની માહિતી UPSC પરીક્ષા | Rio summit 1992 | રિયો સમિટ 1992
ભારતના મુખ્ય પાક UPSC | Major Crops India for UPSC
